CatWalk
New member
NİL KURAL – Eytan İpeker’in yönettiği ve dijital platform MUBI üzerinden izleyiciyle buluşan “Miss Holokost Survivor”, 2011 yılından beri Hayfa’da düzenen ve Holokost’tan kurtulan bayanların yarıştığı müsabakayı merkeze alan bir belgesel. İsviçre’de düzenlenen itibarlı Visions du Gerçek Sinema Festivali’nde geçen yıl gösterilen ve İstanbul Sinema Festivali’nde de ulusal belgesel yarışında yer alan sinema, toplumsal bir travmanın, şov külçeşidinin bir modülüne dönüşmesi hakkında etkileyici bir imal.
Sinema hakkında konuştuğumuz İpeker, sinemasının çıkış noktasının bir gazete haberi olduğunu söylüyor: “Bundan yaklaşık 5-6 sene evvel Haaretz gazetesinin internet sitesinde gezinirken Nazi soykırımından kurtulan bayanlar içinde hoşluk yarışı yapıldığı haberine denk geldim. Haberin ilişiğindeki fotoğraflarda, şatafat ve travmanın garip çelişkisi kendini çabucak muhakkak ediyordu. Hoşluk müsabakalarının içerdiği cinsiyetçilik ve soykırımın anısını tüketilebilir bir cümbüş halinde sunulması beni pek rahatsız etti.” İpeker kendisine “Fotoğraflarda soykırım kurtulanlarının kimisinin yüzü gülüyordu. Sanki orada olmak onlar için nasıl bir histi?” diye sorduğunu anlatıyor: “Yarışmacılara doruktan bakmadan yarışa dair eleştirel bir telaffuz üretmek mümkün müydü? Sonunda bu mevzu üzerine düşünmenin bir biçimi olarak bu sineması yapmaya karar verdim. Akabinde yapımcım Yoel Meranda’yla birlikte kısa bir keşif gezisi yaptık. Müsabakanın daha ne kadar devam edeceğini bilmediğimiz için finansman süreci tamamlanmadan çekime girmeye karar verdik. Kurgu süreci ve ek çekimlerle birlikte sinema yaklaşık dört yılda tamamlandı diyebilirim. Hassas bahislere el attığımız için finanse etmesi pek sıkıntı bir proje oldu.”
15 dakika için ünlü olmak
İpeker yarışın düzenlendiği huzurevine birinci geldiğindeki izlenimlerini aktarıyor: “Araştırma gezisi için oraya birinci vardığımızda hava kararmıştı ve adresi ararken birden sokaktaki duvarda neon ışıklarla aydınlatılmış soykırım fotoğraflarını gördüğümüzü hatırlıyorum. Aslında kaldırımda otomobillerin park ettiği kolay bir sokaktı. Huzurevindeki insanların bir çeşit soykırım müzesinin ortasında, adeta müze nesnesi üzere yaşıyor olması bana epeyce çarpıcı geldi. Alışılmış hem de bizim toplum olarak onları nasıl bir kutuya koyduğumuzu da düşündürdü. Biraz da bu niçinle sineması yaparken onlara ‘Hadi bana öykünü anlat’ demekten imtina ettim. Onları günlük rutinleri ortasında gözlemlemek bana epey daha değişik geldi. Huzurevinin sessiz atmosferi müsabakayla ilgili bildiğim her şeyle tezat ortasındaydı. Bunu deneyimlemek yarışın onlara niye cazip gelebileceğini anlamama yardımcı oldu: Yarış, hayatlarının sonuna gelmiş bayanlara (Andy Warhol’un ünlü sözündeki gibi) ‘15 dakika için’ ünlü olmayı, vadediyordu.”
Evanjelikler sponsor
İpeker bu hassas mevzuyu belgeseli için mercek altına aldığında siyah beyaz bir yerden bakmamaya imtina ettiğini söz ediyor: “örneğin sinemanın ana karakteri olan Sophie, hem yarışın şatafatından hoşlanmadığını söylüyor tıpkı vakitte adaylık röportajına en hoş takılarını takıp geliyor. Üretim sürecinde soykırımdan kurtuların bile kendi ortalarında ‘Sen hiç toplama kampında kalmadın’ diye birbirlerinin travmalarını küçümseyebildiklerini duyduğumda şoke olmuştum. Bunun ortasında olduğumuz toplumun bir yansıması olduğunu düşünüyorum. Yaşanan acıları, bu üzere şeyler üzerinden kolay kolay ölçüp tartabileceğimizi var iseyıyoruz. Sineması yapmaya koyulduğum periyotta soykırımın politize edilmesinin problemli olduğunu düşünüyordum. Ancak sanırım temel problem nasıl ve hangi hedefle politize edildiği. Müsabaka ‘soykırımdan dirilişe’ formunda özetlenebilecek İsrail’in ana akım milliyetçi telaffuzunu tekrar üretiyor. Kudüs’ün başşehir olarak kabul görmesini hedefleyen Evanjelik’lerin yarışa sponsor olması şaşırtan değil. Müsabakayı düzenleyenlerin birebir makus niyetle hareket etmekten fazla ortasında bulundukları toplumun duyarsızlaştırıcı ideolojisi ortasından hareket ettiklerini düşünüyorum.”
Gaz odasını çağrıştırıyor
Müsabakaya pek aralıklı duran ve seyirciye alan açan bir yapı hakkında ise İpeker, “İzleyicinin etkin olarak sineması izlerken gördüklerini sorgulamasını ve sinemayla bir çeşit iç bir diyalog halinde olmasını istedim. Kurguyu da ‘kim kazanacak’ sorununa odaklanmadan, daha soyut bir mantıkla yaptım. Bunun durduğu yerde müsabakanın tutumunu karşısına alan politik bir duruş olduğunu düşünüyorum” diyor ve ekliyor: “Tabii ki kameranın durduğu yer de fazlaca değerli. Örneğin organizatörler huzurevindeki bayanlara soykırım bahisli pop müzikleri söyletirken, kamera ‘90’larındaki bir soykırım kurtulanının o anki kaybolmuşuğuna odaklanıyor. Sahne ışıklarının hipnotize edici yapaylığı da sinemada çok vurgulanan bir imge. İsrail’li imaj direktörüm ışıkların etrafında dolaşan toz bulutunun kendisine gaz odalarını çağrıştırdığını söylemişti. Sinema bu şekil çağrışımlara açık ve bir yerden daha sonra seyircisini kendi fikirleriyle baş başa bırakıyor.”
Sinema hakkında konuştuğumuz İpeker, sinemasının çıkış noktasının bir gazete haberi olduğunu söylüyor: “Bundan yaklaşık 5-6 sene evvel Haaretz gazetesinin internet sitesinde gezinirken Nazi soykırımından kurtulan bayanlar içinde hoşluk yarışı yapıldığı haberine denk geldim. Haberin ilişiğindeki fotoğraflarda, şatafat ve travmanın garip çelişkisi kendini çabucak muhakkak ediyordu. Hoşluk müsabakalarının içerdiği cinsiyetçilik ve soykırımın anısını tüketilebilir bir cümbüş halinde sunulması beni pek rahatsız etti.” İpeker kendisine “Fotoğraflarda soykırım kurtulanlarının kimisinin yüzü gülüyordu. Sanki orada olmak onlar için nasıl bir histi?” diye sorduğunu anlatıyor: “Yarışmacılara doruktan bakmadan yarışa dair eleştirel bir telaffuz üretmek mümkün müydü? Sonunda bu mevzu üzerine düşünmenin bir biçimi olarak bu sineması yapmaya karar verdim. Akabinde yapımcım Yoel Meranda’yla birlikte kısa bir keşif gezisi yaptık. Müsabakanın daha ne kadar devam edeceğini bilmediğimiz için finansman süreci tamamlanmadan çekime girmeye karar verdik. Kurgu süreci ve ek çekimlerle birlikte sinema yaklaşık dört yılda tamamlandı diyebilirim. Hassas bahislere el attığımız için finanse etmesi pek sıkıntı bir proje oldu.”
15 dakika için ünlü olmak
İpeker yarışın düzenlendiği huzurevine birinci geldiğindeki izlenimlerini aktarıyor: “Araştırma gezisi için oraya birinci vardığımızda hava kararmıştı ve adresi ararken birden sokaktaki duvarda neon ışıklarla aydınlatılmış soykırım fotoğraflarını gördüğümüzü hatırlıyorum. Aslında kaldırımda otomobillerin park ettiği kolay bir sokaktı. Huzurevindeki insanların bir çeşit soykırım müzesinin ortasında, adeta müze nesnesi üzere yaşıyor olması bana epeyce çarpıcı geldi. Alışılmış hem de bizim toplum olarak onları nasıl bir kutuya koyduğumuzu da düşündürdü. Biraz da bu niçinle sineması yaparken onlara ‘Hadi bana öykünü anlat’ demekten imtina ettim. Onları günlük rutinleri ortasında gözlemlemek bana epey daha değişik geldi. Huzurevinin sessiz atmosferi müsabakayla ilgili bildiğim her şeyle tezat ortasındaydı. Bunu deneyimlemek yarışın onlara niye cazip gelebileceğini anlamama yardımcı oldu: Yarış, hayatlarının sonuna gelmiş bayanlara (Andy Warhol’un ünlü sözündeki gibi) ‘15 dakika için’ ünlü olmayı, vadediyordu.”
Evanjelikler sponsor
İpeker bu hassas mevzuyu belgeseli için mercek altına aldığında siyah beyaz bir yerden bakmamaya imtina ettiğini söz ediyor: “örneğin sinemanın ana karakteri olan Sophie, hem yarışın şatafatından hoşlanmadığını söylüyor tıpkı vakitte adaylık röportajına en hoş takılarını takıp geliyor. Üretim sürecinde soykırımdan kurtuların bile kendi ortalarında ‘Sen hiç toplama kampında kalmadın’ diye birbirlerinin travmalarını küçümseyebildiklerini duyduğumda şoke olmuştum. Bunun ortasında olduğumuz toplumun bir yansıması olduğunu düşünüyorum. Yaşanan acıları, bu üzere şeyler üzerinden kolay kolay ölçüp tartabileceğimizi var iseyıyoruz. Sineması yapmaya koyulduğum periyotta soykırımın politize edilmesinin problemli olduğunu düşünüyordum. Ancak sanırım temel problem nasıl ve hangi hedefle politize edildiği. Müsabaka ‘soykırımdan dirilişe’ formunda özetlenebilecek İsrail’in ana akım milliyetçi telaffuzunu tekrar üretiyor. Kudüs’ün başşehir olarak kabul görmesini hedefleyen Evanjelik’lerin yarışa sponsor olması şaşırtan değil. Müsabakayı düzenleyenlerin birebir makus niyetle hareket etmekten fazla ortasında bulundukları toplumun duyarsızlaştırıcı ideolojisi ortasından hareket ettiklerini düşünüyorum.”
Gaz odasını çağrıştırıyor
Müsabakaya pek aralıklı duran ve seyirciye alan açan bir yapı hakkında ise İpeker, “İzleyicinin etkin olarak sineması izlerken gördüklerini sorgulamasını ve sinemayla bir çeşit iç bir diyalog halinde olmasını istedim. Kurguyu da ‘kim kazanacak’ sorununa odaklanmadan, daha soyut bir mantıkla yaptım. Bunun durduğu yerde müsabakanın tutumunu karşısına alan politik bir duruş olduğunu düşünüyorum” diyor ve ekliyor: “Tabii ki kameranın durduğu yer de fazlaca değerli. Örneğin organizatörler huzurevindeki bayanlara soykırım bahisli pop müzikleri söyletirken, kamera ‘90’larındaki bir soykırım kurtulanının o anki kaybolmuşuğuna odaklanıyor. Sahne ışıklarının hipnotize edici yapaylığı da sinemada çok vurgulanan bir imge. İsrail’li imaj direktörüm ışıkların etrafında dolaşan toz bulutunun kendisine gaz odalarını çağrıştırdığını söylemişti. Sinema bu şekil çağrışımlara açık ve bir yerden daha sonra seyircisini kendi fikirleriyle baş başa bırakıyor.”