CatWalk
New member
Seray Şahinler – Araştırmacı, akademisyen ve müellif Seza Sinanlar Uslu, tarihe yeni bir “kapı” araladı. Uslu’nun Aynur Gürlemez Arı ve Fatih Erdoğmuş’la birlikte hayata geçirdiği “Kırmızı Kapı” Beyoğlu’nun izlerini süren değerli bir çalışma. Bir “keşif aracı” olan Kırmızı Kapı, sanata ve tarihe kapı aralıyor.
Kırmızı Kapı keşfe evvel kendi yerleşkesinden başlıyor. Bina hakkında hiç bir bilgisi olmayan grup, eski haritalardan yola çıkarak buranın yaşını tespit etmeye çalışıyor birinci adım olarak. Araştırmalar kararı 1905 tarihindeki Goad Haritası’nda binanın Spadaro Paşa apartmanı olduğu fark ediliyor. Spadaro Paşa’nın izini süren takım, kilise kayıtları, ticari yıllıklar, soyağacı içerikli siteler derken Yunanistan’daki Tinos adasına varıyor. Ama sanılanın tersine Spadaro bir paşa değil. 1832-1925 yılları içinde hayatış Spadaro Paşa’nın tam ismi “Michel Anastasio Spadaro”. Spadaro, Harbiye Mektebi’nde doktorluk yaptığı için paşa rütbesi taşımış. Ailenin öteki üyeleri üzere Asmalı Mescit’te oturmuş. Değişiktir, 1894 zelzelesinden daha sonra yapılmış Spadaro Paşa Apartmanı’nda Spadaro Ailesi’nden kimsenin oturmamış. Apartman el değiştirse de inşa edildiği tarihten günümüze kadar daima kiracılara mesken olmuş…
Ortamın mikro kozmosu
Bu ayrıntıları heybesine katan takım, ikinci kademede binadan yolu geçenleri keşfetmeye koyulmuş. Sonuç bir daha göz alıcı… Uslu, izine rastladıkları isimlerin Beyoğlu’nun ne kadar varlıklı kültürel kimliğe sahip olduğunu bir defa daha hatırlattığını söylüyor. Pekala kimler mi vardı bu binada? örneğin bugünlerde kapanacağından kelam edilen Lebon Pastanesi’nin kurucusu Edouard Lebon, 1896-98 senelerında Spadaro Paşa apartmanında oturmuş, onun boşalttığı daireye bir yıl daha sonra Fransız ressam Prieur Bardin yerleşmiş. Tünel pasajında 20. yy ortalarına kadar dükkânı hâlâ açık olan Koop Piyano’nun sahibi Karl Koop, Tokatlıyan ve Pera Palas Oteli’nde şeflik yapmış Léon Alexich, kuyumcu Adolphe Perché, komiteci Antoine Ralli binanın başka sakinleri. Apartmanın Sofyalı Sokağa bakan dükkânındaysa uzun yıllar terzi Bekés kiracı olmuş…
Beyoğlu, hayli katmanlı, hayli renkli ötürüsıyla fazlaca da varlıklı bir yapıya sahip. Kırmızı Kapı’nın araştırmaları bu kültürü daha yeterli nazaranbilmek ismine düzgün bir referans. Bu yapılar bununla birlikte kültürel çeşitliliğin de bir yansıması. Beyoğlu’nda yürürken başınızı çevirdiğiniz her yerde tarihi bir yapı görüyorsunuz. Bu izleri sürdüğümüzde karşımıza çıkan ayrıntılar ise sosyokültürel ortamın bir dökümü adeta… Seza Sinanlar Uslu, apartmanların Beyoğlu’na mahsus kozmopolit ortamın mikro kozmosları olduğunu belirtiyor ve ekliyor: “Spadaro Paşa apartmanı meselade olduğu üzere daireler ya da dükkânlarda her kiracıyla birlikte apayrı bir hayat başlıyor o binada. Yeni bir şahit beliriyor, yeni bir hikaye ortaya çıkıyor. Sokaklar ise tam bir bağlam zinciri; yer yer kopmuş, yer yer sıkıca kenetli. Örneğin günümüzde Galeri Meşher’in olduğu Fructerman Apartmanı bir vakit içinder Abdullah Biraderlerin fotoğraf meskeninin bulunduğu, 1902 ve 1903 senelerında Salon Sergileri’nin yapıldığı yer. Pekala bugün de orada stantlar düzenleyen bir galeri olması tesadüf mü? olağan olarak değil. Beyoğlu üzere katmanlı geçmişi olan yerlerde izlerin büsbütün kaybolması da bu niçinle mümkün değil. Beyoğlu bu açıdan bakarsak dillendirilmeyi bekleyen kıssalarla dolu muazzam bir bellek.”
Osmanlı ve Cumhuriyet’in izlerini takip ettiğimizde karşımıza çıkan isimler bununla birlikte nüfuzlu ailelere mensup. Hâl bu biçimdeyken ulaştığınız tek bir kişi dahi sizi öteki sulara çekebiliyor. “Arayıp bulmak gibisi yok!” diyen Kırmızı Kapı takımı, Spadaro Paşa Ailesi’nin akıbetini araştırırken paşanın bir kızının şair ve müellif olduğunu tespit etmiş. Marine Spadaro Paşa ismini alan bayanın yazdığı kitaplardan birini Fransa’da ötekini de İstanbul’daki bir sahafta bulmuşlar. Fransa’dan gelen 1934 basımı kitabın sayfaları 87 yıl daha sonra birinci sefer açılmış… Uslu, “Bunu önnazaranmezdik; tıpkı sahaftan aldığımız başka kitabın ismini birinci sefer duyduğumuz Madam Gentille Arditty Puller’e imzalı çıkması üzere. Madam Arditty’i araştırınca onun da muharrir olduğunu anladık! Artık peşine düşülecek yeni bir öykümüz var” diyor.
Her periyodun uğrak yeri
Beyoğlu’nun kültürel çeşitliliği son günlerde Netflix imali “Kulüp” dizisiyle bir daha gündeme geldi. 1950’li senelerda Beyoğlu civarında Seferad Musevisi Matilda ve kızı Raşel’in ömrüne ve etrafına odaklanan dizi, o günleri bir defa daha hatırlattı. Uslu bu vesileyle bölgedeki öteki renklere de dikkat çekiyor. Beyoğlu’nda Levantenler’in varlığı pek kuvvetli. Lokal gayrimüslimlerden esnaf olarak Rumları, Ermenileri ve Yahudileri de görüyoruz lakin ikâmet olarak Galata, Cihangir, Aynalıçeşme tarafları ve Pangaltı bölgesini daha epeyce tercih ettiklerini biliyoruz. Uslu, “Beyoğlu her devir bir uğrak yer üzere. Kente gelip bir süre kalanlar daha epey buraya yerleşmişler” biçiminde konuşuyor.
Belleğimizin ayrılmaz kesimi
Seza Sinanlar Uslu: “Beyoğlu epeyce vakitli bir yer; geçmiş, bugün iç içe. Bir tıp vakit tüneli üzere. Burada beşerler ve yerler daima bir akış ortasında birbirlerini var ediyorlar. Ne vakit ki akışta kopuş yaşanıyor, ritm bozuluyor bu biçimde ‘Beyoğlu bitti, Beyoğlu battı’ demeye başlıyoruz. esasen Beyoğlu bitmiyor. İnişler ve çıkışlar yaşıyor; deviniyor. Bize düşen yerleri korumak olağan olarak ancak, insanları da o yerleri var edebilsinler diye desteklemeliyiz. Beyoğlu İstanbul’un hatta Türkiye’nin izdüşümü üzere. Beyoğlu’nun barındırdığı her şey ülkenin hem zenginliği tıpkı vakitte gerçeği. 1950’lerden daha sonra köyden kente göçle gelip, gayrimüslimlerin terk etmek zorunda kaldıkları meskenlere yerleşenler, onlar da bugün artık Beyoğlu belleğinin ayrılmaz modülleri ve öyküde yerleri var. ötürüsıyla seçerek değil, severek bu mirası aktarabilirsek hepimize uygun gelecek bir şey yapmış oluruz.”
Kırmızı Kapı keşfe evvel kendi yerleşkesinden başlıyor. Bina hakkında hiç bir bilgisi olmayan grup, eski haritalardan yola çıkarak buranın yaşını tespit etmeye çalışıyor birinci adım olarak. Araştırmalar kararı 1905 tarihindeki Goad Haritası’nda binanın Spadaro Paşa apartmanı olduğu fark ediliyor. Spadaro Paşa’nın izini süren takım, kilise kayıtları, ticari yıllıklar, soyağacı içerikli siteler derken Yunanistan’daki Tinos adasına varıyor. Ama sanılanın tersine Spadaro bir paşa değil. 1832-1925 yılları içinde hayatış Spadaro Paşa’nın tam ismi “Michel Anastasio Spadaro”. Spadaro, Harbiye Mektebi’nde doktorluk yaptığı için paşa rütbesi taşımış. Ailenin öteki üyeleri üzere Asmalı Mescit’te oturmuş. Değişiktir, 1894 zelzelesinden daha sonra yapılmış Spadaro Paşa Apartmanı’nda Spadaro Ailesi’nden kimsenin oturmamış. Apartman el değiştirse de inşa edildiği tarihten günümüze kadar daima kiracılara mesken olmuş…
Ortamın mikro kozmosu
Bu ayrıntıları heybesine katan takım, ikinci kademede binadan yolu geçenleri keşfetmeye koyulmuş. Sonuç bir daha göz alıcı… Uslu, izine rastladıkları isimlerin Beyoğlu’nun ne kadar varlıklı kültürel kimliğe sahip olduğunu bir defa daha hatırlattığını söylüyor. Pekala kimler mi vardı bu binada? örneğin bugünlerde kapanacağından kelam edilen Lebon Pastanesi’nin kurucusu Edouard Lebon, 1896-98 senelerında Spadaro Paşa apartmanında oturmuş, onun boşalttığı daireye bir yıl daha sonra Fransız ressam Prieur Bardin yerleşmiş. Tünel pasajında 20. yy ortalarına kadar dükkânı hâlâ açık olan Koop Piyano’nun sahibi Karl Koop, Tokatlıyan ve Pera Palas Oteli’nde şeflik yapmış Léon Alexich, kuyumcu Adolphe Perché, komiteci Antoine Ralli binanın başka sakinleri. Apartmanın Sofyalı Sokağa bakan dükkânındaysa uzun yıllar terzi Bekés kiracı olmuş…
Beyoğlu, hayli katmanlı, hayli renkli ötürüsıyla fazlaca da varlıklı bir yapıya sahip. Kırmızı Kapı’nın araştırmaları bu kültürü daha yeterli nazaranbilmek ismine düzgün bir referans. Bu yapılar bununla birlikte kültürel çeşitliliğin de bir yansıması. Beyoğlu’nda yürürken başınızı çevirdiğiniz her yerde tarihi bir yapı görüyorsunuz. Bu izleri sürdüğümüzde karşımıza çıkan ayrıntılar ise sosyokültürel ortamın bir dökümü adeta… Seza Sinanlar Uslu, apartmanların Beyoğlu’na mahsus kozmopolit ortamın mikro kozmosları olduğunu belirtiyor ve ekliyor: “Spadaro Paşa apartmanı meselade olduğu üzere daireler ya da dükkânlarda her kiracıyla birlikte apayrı bir hayat başlıyor o binada. Yeni bir şahit beliriyor, yeni bir hikaye ortaya çıkıyor. Sokaklar ise tam bir bağlam zinciri; yer yer kopmuş, yer yer sıkıca kenetli. Örneğin günümüzde Galeri Meşher’in olduğu Fructerman Apartmanı bir vakit içinder Abdullah Biraderlerin fotoğraf meskeninin bulunduğu, 1902 ve 1903 senelerında Salon Sergileri’nin yapıldığı yer. Pekala bugün de orada stantlar düzenleyen bir galeri olması tesadüf mü? olağan olarak değil. Beyoğlu üzere katmanlı geçmişi olan yerlerde izlerin büsbütün kaybolması da bu niçinle mümkün değil. Beyoğlu bu açıdan bakarsak dillendirilmeyi bekleyen kıssalarla dolu muazzam bir bellek.”
Osmanlı ve Cumhuriyet’in izlerini takip ettiğimizde karşımıza çıkan isimler bununla birlikte nüfuzlu ailelere mensup. Hâl bu biçimdeyken ulaştığınız tek bir kişi dahi sizi öteki sulara çekebiliyor. “Arayıp bulmak gibisi yok!” diyen Kırmızı Kapı takımı, Spadaro Paşa Ailesi’nin akıbetini araştırırken paşanın bir kızının şair ve müellif olduğunu tespit etmiş. Marine Spadaro Paşa ismini alan bayanın yazdığı kitaplardan birini Fransa’da ötekini de İstanbul’daki bir sahafta bulmuşlar. Fransa’dan gelen 1934 basımı kitabın sayfaları 87 yıl daha sonra birinci sefer açılmış… Uslu, “Bunu önnazaranmezdik; tıpkı sahaftan aldığımız başka kitabın ismini birinci sefer duyduğumuz Madam Gentille Arditty Puller’e imzalı çıkması üzere. Madam Arditty’i araştırınca onun da muharrir olduğunu anladık! Artık peşine düşülecek yeni bir öykümüz var” diyor.
Her periyodun uğrak yeri
Beyoğlu’nun kültürel çeşitliliği son günlerde Netflix imali “Kulüp” dizisiyle bir daha gündeme geldi. 1950’li senelerda Beyoğlu civarında Seferad Musevisi Matilda ve kızı Raşel’in ömrüne ve etrafına odaklanan dizi, o günleri bir defa daha hatırlattı. Uslu bu vesileyle bölgedeki öteki renklere de dikkat çekiyor. Beyoğlu’nda Levantenler’in varlığı pek kuvvetli. Lokal gayrimüslimlerden esnaf olarak Rumları, Ermenileri ve Yahudileri de görüyoruz lakin ikâmet olarak Galata, Cihangir, Aynalıçeşme tarafları ve Pangaltı bölgesini daha epeyce tercih ettiklerini biliyoruz. Uslu, “Beyoğlu her devir bir uğrak yer üzere. Kente gelip bir süre kalanlar daha epey buraya yerleşmişler” biçiminde konuşuyor.
Belleğimizin ayrılmaz kesimi
Seza Sinanlar Uslu: “Beyoğlu epeyce vakitli bir yer; geçmiş, bugün iç içe. Bir tıp vakit tüneli üzere. Burada beşerler ve yerler daima bir akış ortasında birbirlerini var ediyorlar. Ne vakit ki akışta kopuş yaşanıyor, ritm bozuluyor bu biçimde ‘Beyoğlu bitti, Beyoğlu battı’ demeye başlıyoruz. esasen Beyoğlu bitmiyor. İnişler ve çıkışlar yaşıyor; deviniyor. Bize düşen yerleri korumak olağan olarak ancak, insanları da o yerleri var edebilsinler diye desteklemeliyiz. Beyoğlu İstanbul’un hatta Türkiye’nin izdüşümü üzere. Beyoğlu’nun barındırdığı her şey ülkenin hem zenginliği tıpkı vakitte gerçeği. 1950’lerden daha sonra köyden kente göçle gelip, gayrimüslimlerin terk etmek zorunda kaldıkları meskenlere yerleşenler, onlar da bugün artık Beyoğlu belleğinin ayrılmaz modülleri ve öyküde yerleri var. ötürüsıyla seçerek değil, severek bu mirası aktarabilirsek hepimize uygun gelecek bir şey yapmış oluruz.”